Żywienie w kamicy żółciowej
Informacje podstawowe

Kamica żółciowa to choroba w przebiegu, której dochodzi do wytrącania się złogów zbudowanych ze składników wchodzących w skład żółci w różnych odcinakach układu żółciowego (przewodach żółciowych wewnątrzwątrobowych, pęcherzyku żółciowym, przewodach żółciowych zewnątrzwątrobowych). Kamienie żółciowe najczęściej zlokalizowane są w pęcherzyku żółciowym. Skutkiem pojawienia się kamieni żółciowych jest utrudniony przepływ żółci, która niezbędna jest w procesach trawienia.

Do czynników ryzyka kamicy żółciowej zalicza się:

  • Płeć żeńska
  • Otyłość
  • Starszy wiek
  • Czynniki hormonalne np. liczne ciąże, doustna antykoncepcja, okres menopauzy
  • Nieprawidłowy poziom 
  • Cukrzyca
  • Sposób odżywiania m.in. dieta niskobłonnikowa
  • Mukowiscydoza
  • Predyspozycje genetyczne
  • Choroba Crohna, stan po resekcji odcinkowej jelita krętego
  • Choroby wątroby
  • Wiele innych czynników może wpływać na powstawanie kamieni żółciowy – pozostaje to nadal przedmiotem licznych analiz. 

Sposób odżywiania ma niebagatelny wpływ na pojawienie się kamieni żółciowych oraz przebieg choroby. Długotrwałe powielanie błędów żywieniowych, takich jak: spożywanie nadmiernej ilość cukrów prostych oraz tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, zbyt mała ilość błonnika pokarmowego, nieregularne spożywanie posiłków, powoduje m.in.:

  • Zmniejszenie ilości lecytyny w żółci, co prowadzi do gorszego rozpuszczania się cholesterolu;
  • Ograniczenia sprawności obkurczania się pęcherzyka żółciowego, co skutkuje zaleganiem żółci w pęcherzyku żółciowym;
  • Zmianę składu żółci, co sprzyja pojawieniu się kamieni żółciowych. 
Charakterystyka diety

W przypadku kamicy żółciowej przebiegającej bezobjawowo należy stosować racjonalny sposób odżywania. Posiłki powinny być spożywane regularnie 4-5 razy na dobę. Nie należy zapominać o odpowiedniej podaży świeżych warzyw i owoców, które dostarczają witamin, składników mineralnych i antyoksydantów oraz stanowią cenne źródło błonnika pokarmowego. Jadłospis powinien obfitować w produkty pełnoziarniste m.in. razowe pieczywo, makaron, brązowy ryż, gruboziarniste kasze. Ograniczeniu powinny podlegać tłuszcze pochodzenia zwierzęcego (smalec, słonika, boczek, tłuste gatunki mięs, tłuste wędliny, podroby itp.). W ich miejsce można wprowadzić oleje roślinne, takie jak: rzepakowy, słonecznikowy, sojowy, z kiełków pszenicy. Należy zrezygnować z żywności wysoko przetworzonej oraz typu fast-food.

Osoby cierpiące na kamicę żółciową powinny zwrócić szczególną uwagę na żółtka jaj, których spożycie może niekorzystnie wpływać na skurcze pęcherzyka żółciowego. Źle tolerowane mogą być również produkty ciężkostrawne i wzdymające, takie jak: nasiona roślin strączkowych, rośliny kapustne, cebula, czosnek, por itp.

Nie należy zapominać o dostosowaniu kaloryczności diety do indywidualnych potrzeb organizmu oraz dbaniu o prawidłową masę ciała. Otyłość stanowi jeden z głównych czynników ryzyka rozwoju kamicy żółciowej, jednak powrót do właściwej masy ciała powinien odbywać się stopniowo. Gwałtowne odchudzanie może być przyczyną ataków kolki żółciowej.

W przypadku zaostrzenia objawów choroby sposób odżywiania należy poddać restrykcyjnym modyfikacjom. Dieta powinna być lekko strawna, z ograniczeniem tłuszczu oraz błonnika pokarmowego. W codziennym jadłospisie należy zmniejszyć ilość produktów dostarczających nasyconych kwasów tłuszczowych oraz cholesterolu. Ilość tego makroskładnika powinna wahać się w granicach 40-50 g/dobę. Na uwadze należy mieć fakt, iż ograniczenie spożycia tłuszczu przyczynia się do zmniejszenia wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Ponadto konieczne jest wykluczenie z diety produktów ciężkostrawnych, wzdymających, ostro przyprawionych oraz dostarczających znacznych ilości błonnika pokarmowego. Mogą one zaostrzać objawy bólowe. Całkowitej eliminacji powinno podlegać żółtko jaja. Przeciwwskazane są również produkty zawierające znaczne ilości kwasu szczawiowego, takie jak: szczaw, szpinak czy rabarbar.

W diecie nie powinno zabraknąć odpowiedniej podaży witaminy C oraz β-karotenu. Ich najlepszym źródłem są świeże warzywa oraz owoce. Należy pamiętać, iż w zaostrzeniu choroby powinno się je spożywać gotowane, w postaci przecierów, rozwodnionych soków czy koktajli. Potrawy powinny być gotowane w wodzie, na parze, duszone, przygotowywane bez dodatku tłuszczu.  Warto zadbać o niewielkie objętościowo posiłki, o umiarkowanej temperaturze.