Cukrzyca

Informacje podstawowe

Cukrzyca jest chorobą, która uznana została za epidemię XXI wieku. W Polsce na cukrzycę chorują już ponad 2 miliony pacjentów, a statystyki ciągle wykazują tendencję wzrostową. Choroba ta daje dużo powikłań i odległych konsekwencji zdrowotnych, może prowadzić do przedwczesnych zgonów. Dlaczego tak się dzieje? Najważniejszym organem dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki węglowodanowej organizmu jest trzustka, ponieważ komórki wysp trzustkowych (tzw. wyspy Langerhansa) wydzielają dwa hormony biorące udział w przemianie cukrów. Do hormonów tych zaliczamy insulinę i glukagon. Insulina wydzielana jest przez komórki beta wysp trzustkowych, a jej działanie polega na obniżaniu stężenia cukru we krwi (działanie hipoglikemiczne). Brak lub niedobór insuliny wpływa na poważne zaburzenia przemiany węglowodanów w organizmie. Glukagon wydzielany jest przez komórki alfa wysp trzustkowych, a jego rolą jest rozpad glikogenu w wątrobie, co powoduje zwiększenie stężenia glukozy we krwi.

Klasyfikacja

CUKRZYCA typu I (typu pierwszego, insulinozależna) w tym przypadku następuje zniszczenie komórek beta, z których zbudowane są wyspy trzustkowe, a to w konsekwencji prowadzi do niedoboru insuliny (konieczne jest uzupełnianie hormonu z zewnątrz, należy go podawać jako lek). Do niszczenia komórek beta dochodzi u osób predysponowanych genetycznie. Duży wpływ mają także czynniki środowiskowe, takie jak: infekcje wirusowe, infekcje bakteryjne, odżywianie (wczesny kontakt z mlekiem krowim w dzieciństwie, spożywanie produktów wędzonych).
Objawy występują zazwyczaj dość gwałtownie i pojawiają się, gdy zniszczeniu ulegnie około 90% komórek beta. Na cukrzycę typu 1 zapadają głównie osoby poniżej 30. roku życia. W zależności od wieku zachorowania wyróżnia się dwa okresy zapadalności: najczęściej pomiędzy 10.-12. rokiem życia oraz rzadziej pomiędzy 16.-19. rokiem życia.

CUKRZYCA  typu II (insulinoniezależna) główną przyczynę występowania cukrzycy typu II stanowi upośledzenie wydzielania insuliny oraz zmniejszenie wrażliwości tkanek na insulinę, jest to tzw. insulinooporność. Choroba rozwija się najczęściej u osób z zespołem zaburzeń metabolicznych. Postępująca z wiekiem odkładanie się w organizmie tkanki tłuszczowej (otyłość) oraz często spadek aktywności fizycznej w połączeniu z insulinoopornością mogą wpływać na wzrost zapadalności na cukrzycę typu II. Charakteryzuje się bezobjawowym, lecz dynamicznie zmieniającym się przebiegiem. Występuje częściej u osób dorosłych.

Rozpoznanie

Objawy towarzyszące cukrzycy:

• spadek masy ciała
• zwiększone pragnienie
• oddawanie dużej ilości moczu
• senność i ogólne osłabienie
• zaburzenia widzenia
• osłabienie potencji
• zmiany zapalne skóry
• utrudnione gojenie ran
• stany zapalne narządów płciowych i układu moczowego.

Diagnostyka

• Poziom cukru we krwi powinny badać w miarę regularnie przede wszystkim osoby po 45. roku życia, które: mają nadwagę, podwyższony poziom cholesterolu lub trójglicerydów, cierpią na nadciśnienie tętnicze oraz choroby serca i naczyń krwionośnych. Regularnie powinny również monitorować poziom glukozy te osoby, u których w rodzinie występowały przypadki cukrzycy oraz kobiety, które urodziły dziecko ważące powyżej 4 - 5 kilogramów.
   
• Zwyczajowo wykonuje się tzw. test obciążenia glukozą, polegający na badaniu poziomu cukru we krwi na czczo, a później 30, 60, 90 i 120 minut po wypiciu 50 gramów lub 75 gramów glukozy rozpuszczonej w wodzie. Jeśli w ciągu dwóch godzin po wypiciu roztworu glukozy poziom cukru we krwi nie powróci do normy, istnieje duże prawdopodobieństwo zaburzeń w obrębie gospodarki węglowodanowej.

Badania laboratoryjne

Pojęcia i zakresy norm związane z cukrzycą:

• GLIKEMIA PRZYGODNA - oznaczona w próbce krwi pobranej o dowolnej porze dnia, niezależnie od pory ostatnio spożytego posiłku;
  
  stężenie glukozy w osoczu krwi żylnej:
  ≥200 mg/dl (11,1 mmol/l) - cukrzyca (przy współistnieniu objawów hiperglikemii: wzmożonego pragnienia, wielomoczu czy osłabienia)
   
• GLIKEMIA NA CZCZO - oznaczona w próbce krwi pobranej 8-14 godzin od ostatniego posiłku;
  
  stężenie glukozy w osoczu krwi żylnej:
  70 - 99 mg/dl (3,9 - 5,5 mmol/l) -  prawidłowa glikemia na czczo
  100 - 125 mg/dl (5,6 - 6,9 mmol/l) - nieprawidłowa glikemia na czczo
  ≥126 mg/dl (7,0 mmol/l) - cukrzyca
   
• GLIKEMIA W 120 MINUCIE DOUSTNEGO TESTU TOLERANCJI GLUKOZY
  
  stężenie glukozy w osoczu krwi żylnej:
  <140 mg/dl (7,8 mmol/l) - prawidłowa tolerancja glukozy
  140 - 199 mg/dl (7,8 - 11,1 mmol/l) - nieprawidłowa tolerancja glukozy
  ≥200 mg/dl (11,1 mmol/l) - możliwe występowanie cukrzycy.

Powikłania

Powikłania cukrzycy występują u większości chorych na cukrzycę:

• hipoglikemia - niski poziom glukozy we krwi poniżej 3,6mmol/l. Objawy: silne uczucie głodu, osłabienie, mogą pojawić się nudności i wymioty; pacjent jest zaniepokojony, ma zlewne poty, szybszą czynność serca, rozszerzone źrenice; niebezpieczne objawy to  senność, śpiączka, towarzyszące zaburzenia oddychania
• hiperglikemia - poziom cukru wzrasta ponad normę w wyniku braku insuliny. Może mieć charakter epizodyczny np.: pod wpływem choroby, stresu czy podawanych leków lub może powodować nawet zagrożenie życia. Do objawów zaliczamy m. in: wzmożone pragnienie, częstomocz, nudności, senność, suchość w ustach, zaczerwienienie skóry
• makroangiopatia - zmiany struktury i funkcji tętniczek i tętnic powodujące choroby wieńcowe, miażdżycę zarostową naczyń i choroby naczyń
• mikroangiopatia - powiększenie naczyń włosowatych prowadzące m.in. do nefropatii cukrzycowej(niewydolność nerek), retinopatii cukrzycowej(utraty wzroku na tle cukrzycowym), neuropatii cukrzycowej(upośledzenie obwodowego układu nerwowego).której następstwem może być zespół stopy cukrzycowej
• cukrzycowa kwasica ketonowa – wynika z niedoboru insuliny
• śpiączka cukrzycowa

Informacje dodatkowe

CUKRZYCA CIĄŻOWA (cukrzyca u kobiet ciężarnych) charakteryzuje się wysokim stężeniem glukozy we krwi, który po raz pierwszy diagnozowany jest w trakcie ciąży. Stan ten występuje u około 4% wszystkich ciąż.

Czynniki ryzyka cukrzycy ciążowej:

• nadwaga przed zajściem w ciążę
• występowanie cukrzycy w rodzinie kobiety ciężarnej
• zaburzona tolerancja glukozy lub nieprawidłowa glikemia na czczo (poziom cukru we krwi jest wysoki, ale nie na tyle wysoki, aby być doszło do rozwinięcia i zdiagnozowania cukrzycy)
• występowanie cukru w moczu
• urodzenie poprzedniego dziecka o dużej masie urodzeniowej (waga powyżej 4-5 kg) cukrzyca ciążowa podczas poprzedniej ciąży
• zbyt duża ilość płynu owodniowego

Objawy cukrzycy u kobiet ciężarnych:

• zawroty głowy i omdlenia
• ciągłe zmęczenie
• napady głodu
• silne uczucie pragnienia
• częste oddawanie moczu
• nadmierny przyrost masy ciała ciężarnej i płodu