SIBO - zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego

Informacje podstawowe

Zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego (small intestinal bacterial overgrowth syndrom – SIBO) to heterogenny zespół, który charakteryzuje się zaburzeniem flory bakteryjnej jelita cienkiego pod względem liczby lub/i rodzaju bakterii. Podstawą do stwierdzenia SIBO jest obecność niepatogennych bakterii w początkowym odcinku jelita cienkiego w ilości większej niż 105 CFU (colony forming units – jednostka tworząca kolonię) na 1 g lub 1 ml treści jelitowej. Jelito cienkie ulega nieprawidłowej kolonizacji szczepami bakterii, które na co dzień znajdują się w obrębie jelita grubego. Prawidłowa zawartość bakterii w jelicie cienkim nie powinna przekraczać 103 CFU w 1 g lub 1 ml treści jelitowej. Częstość występowania SIBO jest trudna do określenia. Uważa się, że na zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego może cierpieć około 2,5-22% populacji osób dorosłych. 

Do najważniejszych czynników przyczyniających się do rozwoju choroby zalicza się:

  • zaburzenia wydzielania kwasu solnego w żołądku powstałe m.in. na skutek nadużywania inhibitorów pompy protonowej lub H2 blokerów
  • zaburzenia wydzielania soków trzustkowych np. w przebiegu mukowiscydozy
  • zaburzenia pracy układu odpornościowego np. niedobór immunoglobuliny A, AIDS, występujący powszechnie zmienny niedobór odporności
  • defekty w obrębie przewodu pokarmowego np. zwężenia, guzy jelita cienkiego, uchyłki, stany po operacji, przetoki, stomie
  • zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego
  • zaburzenia równowagi mikroflory jelitowej po antybiotykoterapii

Ponadto SIBO częściej obserwuje się u osób cierpiących na zespół jelita wrażliwego (IBS), celiakię, chorobę Leśniowskiego – Crohna, zespół krótkiego jelita, niealkoholową stłuszczeniową chorobę zapalną wątroby, marskość wątroby oraz zaburzenia neurologiczne.

Objawy SIBO odznaczają się bardzo dużą różnorodnością. Są ściśle związane z metabolizmem bakteryjnym, który prowadzi m.in. do zaburzeń wchłaniania węglowodanów, tłuszczów, białek oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.

Zwiększona liczba bakterii w obrębie jelita cienkiego jest przyczyną:

  • zaburzeń wchłaniania tłuszczów oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach
  • zwiększonego wydzielania wody do światła jelita grubego
  • upośledzonego wchłaniania w wyniku toksycznego działania wolnych kwasów tłuszczowych na enterocyty
  • nasilonej fermentacji węglowodanów
  • nadprodukcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które przyczyniają się do pojawienia się biegunki osmotycznej
  • pobudzenia perystaltyki jelit

W wyniku zwiększonego wchłaniania antygenów bakteryjnych i tworzenia kompleksów immunologicznych dodatkowo może dochodzić do pojawienia się objawów spoza układu pokarmowego, takich jak: rumień guzowaty, kłębuszkowe zapalenie nerek oraz zapalenie stawów.

Diagnostyka

Złotym standardem w diagnostyce SIBO jest badanie mikrobiologiczne treści jelita cienkiego, gdzie powinno stwierdzić się liczbę bakterii powyżej 105 CFU w 1 g lub 1 ml treści jelitowej. Jest to badanie inwazyjne w związku z czym jego zastosowanie jest ograniczone. Istnieją jednak testy pośrednie, które mogą służyć do celów diagnostycznych. Zalicza się do nich testy oddechowe, takie jak:

  • testy oddechowe z substancjami zawierającymi znakowany węgiel np. D-ksylozą lub kwasem glikolowym – opierają się procesie rozkładu substancji przez bakterie i powstaniu dwutlenku węgla, którego stężenie mierzy się w wydychanym powietrzu
  • wodorowe testy oddechowe z laktulozą, glukozą lub laktozą – substancje te zostają rozłożone przez bakterie czemu towarzyszy wytworzenie wodoru, którego stężenie jest mierzone w wydychanym powietrzu
  • inne np. test z p-aminobenzenem

Problemem stosowania testów pośrednich jest ich zróżnicowana czułość oraz swoistość. 

Konsekwencje

Objawy zespołu SIBO mogą być bardzo zróżnicowane. W przebiegu choroby zazwyczaj stwierdza się:

  • biegunki tłuszczowe lub/i wodniste
  • utratę masy ciała
  • objawy niedożywienia
  • bóle brzucha
  • wzdęcia
  • oddawanie nadmiernej ilości gazów
  • objawy niedoboru witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K)
  • objawy niedoboru witaminy B12
  • zmniejszone stężenie albumin w osoczu
  • mogą pojawić się również objawy spoza układu pokarmowego, takie jak: rumień guzowaty, wysypki skórne, choroby zapalne wątroby

W związku z podobieństwem objawów SIBO do zespołu jelita wrażliwego oraz większej częstości występowania choroby u osób cierpiących na IBS pojawiła się teoria, iż SIBO może być przyczyną rozwoju zespołu jelita wrażliwego. Jednak powiązanie pomiędzy tymi dwoma zespołami nadal nie jest znane i wymaga dalszych badań. 

Leczenie

Leczenie SIBO opiera się przede wszystkich na zredukowaniu liczby bakterii w obrębie jelita cienkiego, regeneracji błony śluzowej wyścielającej jelito oraz zapobieganiu nawrotom choroby. Leczenie konwencjonalne opiera się na antybiotykoterapii, w której wykorzystuje się m.in. ryfaksyminę, metrnidazol, amoksycylinę z kwasem klawulanowym, klindamycynę czy cyprofloksacynę. Po zakończeniu antybiotykoterapii należy rozpocząć suplementację probiotykami oraz prebiotykami, w celu odbudowy zaburzenej flory bakteryjnej jelita grubego.

W terapii SIBO zastosowanie znalazły również produkty naturalne. Do najczęściej stosowanych zalicza się: koci pazur, ziele piołunu, pau d'arco, olejek z oregano, kwas laurynowy.

W celu zapobieżenia nawrotom choroby poleca się m.in. dbanie o prawidłową kwasowość soku żołądkowego, usprawnienie procesów trawiennych oraz ograniczenie narażenia na stres.

Dieta stanowi ważny element leczenia SIBO. Prawidłowo skomponowany sposób odzywania jest uzupełnieniem leczenia farmakologicznego.