Dna moczanowa

Informacje podstawowe

Dna moczanowa, nazywana również skazą moczanową, to zapalenie stawów spowodowane krystalizacją moczanu sodu w tkankach. Kryształy mogą odkładać się w stawach, tkankach miękkich i w narządach. Jest ściśle związana z podwyższonym stężeniem kwasu moczowego (hiperurykemia) w surowicy – powyżej 6,5 mg/dl, które wynika z zaburzeń przemiany materii.  W zajętych procesem chorobowym tkankach dochodzi do gromadzenia się kryształów, a następnie formowania złogów, które wraz z upływem czasu prowadzą do nadżerek oraz niszczenia struktur kości i stawów. Kryształy kumulujące się w układzie moczowym prowadzą do powstania kamicy układu moczowego. Dna moczanowa zazwyczaj obejmuje staw śródstopno-paliczkowy, określana jest wtedy mianem podagry.

Dna moczanowa zdecydowanie częściej dotyka mężczyzn niż kobiety. Zazwyczaj są to osoby około 40 roku życia. Choroba jest często towarzyszy zespołowi metabolicznemu oraz chorobom cywilizacyjnym. Jest ściśle związana z otyłością, cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym czy chorobą wieńcową. Dna moczanowa jest chorobą przewlekłą.

Można wyróżnić 4 okresy kliniczne dny moczanowej:

• Okres bezobjawowy
• Okres napadów ostrego zapalenia stawów
• Okres między napadowy
• Okres przewlekłego zapalenia stawów – zaawansowana dna moczanowa

Do głównych objawów tego schorzenia zalicza się:

• Zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi – hiperurykemia
• Powtarzające się napady ostrego zapalenia stawów
• Występowanie złogów moczanowych w stawach oraz tkankach
• Uszkodzenia tkanki śródmiąższowo-kanalikowej w nerkach, naczyń nerkowych
• Zaburzenia funkcjonowania kłębuszków nerkowych
• Tworzenie się kamieni moczanowym w układzie moczowym 

Przyczyny

Istotną rolę w rozwoju skazy moczanowej odgrywa metabolizm puryn, które wchodzą w skład jądra komórkowego. Końcowym produktem ich rozkładu jest rozpuszczalny w wodzie kwas moczowy. Za pierwotną przyczynę rozwoju choroby uznaje się wytrącanie się kryształów moczanu sodu.

W zależności od przyczyny pojawienia się dny moczanowej wyróżnia się:

• Dnę pierwotną, która spowodowana jest nadmierną produkcją kwasu moczowego oraz upośledzonym wydalaniem tego związku przez nerki, najczęściej występuje u mężczyzn, przebiega z napadami skazy moczanowej oraz hiperurykemią, zaburzenia wydalania kwasu moczowego przez nerki może być spowodowane nieprawidłową pracą serca i cukrzycą
• Dnę wtórną, która polega na nadmiernym gromadzeniu się kwasu moczowego w organizmie, objawem charakterystycznym są guzki dnawe, rozpad chrząstek oraz zesztywnienie stawów

Do czynników sprzyjających pojawieniu się napadów dny moczanowej zalicza się stres fizyczny, psychiczny, nadmierne spożycie produktów o wysokiej zawartości związków purynowych i nadużywanie alkoholu. 

Czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka dny moczanowej:

• Uwarunkowania genetyczne
• Zatrucie ołowiem lub glinem
• Nadmierne spożycie produktów o wysokiej zawartości związków purynowych m.in. mięsa, roślin strączkowych, kawy, kakao, niektórych gatunków ryb
• Nadmierna masa ciała
• Nadużywanie alkoholu
• Zbyt niskie spożycie płynów
• Hiperlipidemia 

Diagnostyka

• Dnę moczanową należy różnicować z innymi chorobami stawów
• W przypadku podejrzenia skazy moczanowej w pierwszej kolejności określa się stężenie kwasu moczowego w surowicy krwi oraz dobową utratę kwasu moczowego z moczem
• Podstawą do rozpoznania dny moczanowej jest stwierdzenie obecności złogów kryształów moczanu sodowego w płynie stawowym lub tkankach
• DECT (ultrasonografia wysokiej rozdzielczości tomografii komputerowej o podwójnej energii) może być pomocna w ocenie rozległości zmian w narządach oraz w ocenie skuteczności leczenia 

Leczenie

• Leczenie dny moczanowej powinno opierać się na połączeniu metod farmakologicznych i niefarmakologicznych
• Podstawowym elementem leczenia jest zmiana stylu życia chorego m.in. dieta uboga w puryny, zmniejszenie masy ciała, ograniczenie spożycia alkoholu
• Chory powinien unikać czynników, które mogą prowadzić do pojawienia się ostrego dnawego zapalenia stawów, takich jak: nadmierny wysiłek fizyczny, stres psychiczny, nadmierne wychłodzenie organizmu, gwałtowne odchudzanie się
• W leczeniu farmakologicznym stosuje się leki, których celem jest zmniejszenie stężenia kwasu moczowego oraz ograniczenie objawów towarzyszących tzn. łagodzenie bólu stawów, stanu zapalnego
• Celem leczenia jest zmniejszenie na stałe stężenia kwasu moczowego poniżej 6 mg/dl 
• W przypadku wystąpienia powikłań choroby należy wprowadzić rehabilitację narządu ruchu, operacyjne usuwanie guzków dnawych oraz leczenie powikłań wynikających z uszkodzeń nerek 

Informacje dodatkowe

• Do podstawowych zaleceń dietetycznych, którymi powinien kierować się chory na dnę moczanową należą:

• Ograniczenie spożycia produktów bogatych w puryny m.in.: podrobów, konserw, tłuszczów zwierzęcych, roślin strączkowych’
• Regularne spożywanie posiłków 3-4 posiłków, w odstępach około 3-4 godzinnych
• Ostatni posiłek powinien być spożywany na około 3-4 godziny przed snem

• Osoby chorujące na dnę moczanową powinny unikać przyjmowania leków prowadzących do zwiększenia stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi, takich jak: leki zawierające kofeinę, aminofilina, glikokortykosteroidy, leki cytotoksyczne, diazepam, leki moczopędne, lewodopa, dopamina, epinefryna, etambutol, kwas nikotynowy, witamina B₁₂, witamina C